Nowa Francja – francuska kolonia w Ameryce Północnej, zwana też Kanadą. Kolonia została założona przez Samuela de Champlaina, który został jej pierwszym gubernatorem generalnym.
HistoriaChoć początkowo Nowa Francja opierała się na typowych dla kolonizacji angielskiej kompaniach handlowych opartych na zasadach merkantylizmu, to wkrótce kolonia ta weszła pod jurysdykcję króla Francji. Od tego momentu ustrój polityczny Nowej Francji był kopią feudalnej Francji w miniaturze. Na czele kolonii stał gubernator generalny posiadający uprawnienia wicekrólewskie. Choć teoretycznie gubernator posiadał wielką władzę, w praktyce była ona ograniczona przez występowanie dwóch innych potężnych urzędów – intendenta Kompanii Kanady i biskupa Quebecu. Kompetencje tych trzech urzędów pokrywały się częściowo, prowadząc do licznych sporów. Ziemia podzielona była na senioraty, nad którymi feudalny nadzór sprawowali seniorowie. Zobowiązani byli do utworzenia infrastruktury w obrębie swojej jurysdykcji (np. budowy młyna). Podlegali im także koloniści zamieszkujący poszczególne senioraty. Ten sztuczny i nie odpowiadający specyficznym potrzebom system odpowiedzialny był za powolny rozwój kolonii.
Mimo że teoretycznie Nowa Francja obejmowała teren od ujścia Rzeki Św. Wawrzyńca do obszaru Wielkich Jezior, to w praktyce była ograniczona do pasa lądu rozciągającego się pomiędzy miejscami położenia miast – garnizonów Québecu, Montrealu oraz Trois Rivières. Znacznie dalej docierały wpływy jezuitów, którzy prowadzili intensywną akcję misjonarską wśród plemion Indian kanadyjskich.
Niemniej jednak, francuska Kanada rozwijała się, a dla wielu wolność za oceanem była atrakcyjna. Według spisu z roku 1665, w Nowej Francji istniało 538 gospodarstw domowych obejmujących 3215 ludzi. Po trzydziestu latach liczba ta zwielokrotniła się, tym bardziej że trwał stały napływ kolonistów dobrowolnych, żołnierzy wybierających pozostanie w Kanadzie oraz zesłańców. Podstawą ekonomiczną kolonii było leśnictwo i handel. Jednakże najistotniejszym źródłem olbrzymich dochodów było łowiectwo i cały przemysł futrzarski. Mimo stałego oporu Indian, Francuzom udało się stworzyć siatkę szlaków komunikacyjnych oraz drobnych faktorii łowieckich na olbrzymim obszarze sięgającym Gór Skalistych. Kolonia nigdy jednak nie zdołała wykształcić efektywnego rolnictwa i była zależna od dostaw żywnościowych z Europy. Od 2017 roku decyzją Jego Arcychrześcijańskiej Mości Jacka I Nowa Francja składa się ze wszystkich terytoriów francuskich w Ameryce Płn.
